Zamiast psalmu 95 można także, zależnie od okoliczności, wziąć psalm 100 lub 24.
Psalm Wezwania najlepiej odmawiać na przemian z jego antyfoną zgodnie z podanymi wskazówkami. Tę antyfonę recytuje się i powtarza przed rozpoczęciem psalmu; powtarza się ją także po każdej jego strofie.
35. Wezwanie odmawia się na początku całego cyklu codziennej modlitwy, poprzedza ono albo Jutrznię, albo Godzinę Czytań, w zależności od tego, która Godzina rozpoczyna dzień. Stosownie jednak do okoliczności psalm Wezwania i antyfonę można opuścić, jeżeli miałby on poprzedzać Jutrznię.
36. Antyfonę psalmu Wezwania zmienia się w zależności od dni liturgicznych, jak to podają przepisy tam umieszczone.
40. Jutrznia przeto i Nieszpory mają wielkie znaczenie jako modlitwa wspólnoty chrześcijan. Należy więc popierać publiczne lub wspólne ich odprawianie wśród tych zwłaszcza, którzy prowadzą życie wspólne. Zaleca się ponadto ich odmawianie poszczególnym wiernym, którzy nie mogą brać udziału we wspólnym odprawianiu tych Godzin.
41. Jutrznia i Nieszpory rozpoczynają się od wersetu wprowadzającego: Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu. Panie, pospiesz ku ratunkowi memu, po którym dodaje się Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, jak była... oraz Alleluja (opuszczane w okresie Wielkiego Postu). Ten werset oraz Chwała Ojcu... opuszcza się wtedy, gdy Jutrznię rozpoczyna się od Wezwania.
42. Następnie śpiewa się lub odmawia odpowiedni hymn. Hymn nadaje każdej Godzinie czy świętu właściwy ton, a równocześnie wprowadza w atmosferę radosnej modlitwy, zwłaszcza gdy wierni biorą w niej udział.
43. Po hymnie następuje psalmodia stosownie do wytycznych podanych w
nr 121-125. Psalmodia Jutrzni składa się z jednego psalmu przystosowanego do godziny porannej, z pieśni zaczerpniętej ze Starego Testamentu oraz z drugiego psalmu o charakterze pochwalnym zgodnie z tradycją Kościoła.
Psalmodia Nieszporów składa się z dwóch psalmów, albo dwu części jednego, gdy ten jest dłuższy, dostosowanych do tej godziny dnia i jej odprawiania z udziałem wiernych, oraz pieśni zaczerpniętej z Listów Apostolskich lub Apokalipsy.
44. Po psalmodii następuje krótkie lub dłuższe czytanie.
45. Czytanie krótkie jest dobrane odpowiednio do dnia, okresu liturgicznego lub święta. Należy je odczytać jako głoszenie słowa Bożego i tak też go słuchać. Uwydatnia ono z mocą jakieś zdanie i myśl natchnioną lub te słowa Pisma św., na które nie zwróciłoby się uwagi w czytaniu ciągłym. Czytania krótkie łącznie z psalmodią różne są na poszczególne dni.
46. Według uznania celebrującego, a zwłaszcza przy udziale wiernych, można wybrać dłuższe czytanie z Pisma św., zaczerpnięte czy to z Godziny Czytań, czy z tekstów mszalnych, przede wszystkim tych, które się opuściło z różnych powodów. Niekiedy można też wybrać inne jeszcze czytania, bardziej dostosowane, zgodnie z tym, co powiedziano w
nr 249-250 i w
nr 251.
47. Gdy Jutrznię i Nieszpory odprawia się przy udziale wiernych, czytanie dłuższe można, według uznania, wyjaśnić w krótkiej homilii.
48. Po czytaniu bądź też homilii wypada zachować w skupieniu chwilę milczenia.
49. Odpowiedzią na słowo Boże jest krótkie responsorium śpiewane lub recytowane, które jednak wedle uznania można opuścić. Zamiast responsorium wolno śpiewać inną pieśń tego rodzaju i o podobnym przeznaczeniu, jednakże te pieśni muszą być zatwierdzone do tego celu przez konferencję episkopatu.
50. Następnie wykonuje się uroczyście pieśń z Ewangelii z jej własną antyfoną: w Jutrzni pieśń Zachariasza Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, a w Nieszporach pieśń Maryi Wielbi dusza moja Pana. Obie te pieśni, mające za sobą wielowiekową i powszechną tradycję Kościoła rzymskiego, wyrażają pochwałę dzieła odkupienia i dziękczynienie. Antyfony tych pieśni są dostosowane do dnia, okresu liturgicznego lub święta.
51. Po pieśni odmawia się rano modlitwy poświęcające Panu dzień i jego prace, a wieczorem modlitwy wstawiennicze (por.
nr 179-193).
52. Po tych modlitwach i prośbach odmawia się wspólnie Ojcze nasz.
53. Bezpośrednio po Ojcze nasz odmawia się modlitwę kończącą te Godziny. Dla dni zwykłych znajduje się ona w psałterzu, dla innych dni w tekstach własnych obchodu liturgicznego.
54. Na zakończenie kapłan lub diakon przewodniczący liturgii pozdrawia wiernych słowami: Pan z wami i udziela im błogosławieństwa jak we Mszy św., po czym dodaje: Idźcie w pokoju, na co obecni odpowiadają: Bogu niech będą dzięki. W braku kapłana lub diakona liturgia tych Godzin kończy się błogosławieństwem: Niech nas Pan błogosławi...
III. Godzina Czytań
55. Godzina Czytań podaje do rozważenia ludowi Bożemu, a zwłaszcza osobom szczególnie Bogu poświęconym, obfity skarbiec Pisma św. oraz najpiękniejsze teksty autorów pism dotyczących życia duchowego. Obecnie zakres codziennych czytań biblijnych we Mszy św. został poszerzony, jednakże bogactwa objawienia i tradycji podane w Godzinie Czytań przyczyniają się do większego postępu duchowego. Przede wszystkim kapłani powinni poszukiwać tych bogactw, aby rozdzielać innym dane im słowo Boże i swoją nauką "karmić lud Boży"
9.
56. Godzina Czytań obejmuje także psalmy, hymn, modlitwę oraz inne jeszcze części, jest więc naprawdę Godziną modlitewną. Modlitwa bowiem powinna towarzyszyć "czytaniu Pisma św., ponieważ w ten sposób nawiązuje się rozmowa między Bogiem i człowiekiem, bo... do Niego się zwracamy, gdy się modlimy, Jego słuchamy czytając słowo Boże"
10.
57. Na mocy konstytucji Soboru Watykańskiego II o liturgii Godzinę Czytań, "chociaż zachowuje ona w chórze charakter modlitwy nocnej, należy tak przygotować, by mogła być odmawiana o każdej porze dnia i powinna zawierać mniej psalmów, a dłuższe czytania"
11.
58. Wszyscy, którzy na mocy prawa partykularnego odmawiają tę Godzinę jako modlitwę uwielbienia w ciągu nocy, oraz ci, którzy w sposób godny pochwały pragną ten zwyczaj zachować, odmówią w okresie zwykłym hymn ze zbioru na ten cel przeznaczonego bez względu na to, czy tę Godzinę odmawiają w nocy czy też bardzo wcześnie rano i przed Jutrznią. Ponadto co do niedziel oraz uroczystości i niektórych świąt należy zachować wytyczne podane w
nr 70-73.
59. Godzinę Czytań można odmawiać o każdej porze dnia, a nawet i poprzedniego dnia po odmówieniu Nieszporów i zapadnięciu nocy. Zawsze jednak należy zachować przepisy podane wyżej.
60. Godzinę Czytań rozpoczyna się Wezwaniem wtedy, gdy się ją odmawia przed Jutrznią, tak jak to powiedziano w
nr 34-36. W przeciwnym wypadku zaczyna się ją od wersetu
Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu łącznie z
Chwała Ojcu... dodając
Alleluja poza okresem Wielkiego Postu.
61. Następnie odmawia się hymn. W okresie zwykłym wybiera się go ze zbioru na ten cel przeznaczonego, jak to powiedziano w
nr 58, ale zawsze z uwzględnieniem pory dnia lub nocy, w której odprawia się Godzinę Czytań.
62. Po hymnie odmawia się trzy psalmy (lub ich części, jeśli psalmy przypadające na dany dzień są dłuższe). Triduum paschalne oraz dni oktawy Wielkanocy i Narodzenia Pańskiego, a także uroczystości i święta mają własne psalmy i antyfony.
W niedziele i dni powszednie bierze się psalmy i antyfony według bieżącego układu psałterza. Tak samo się czyni we wspomnieniach o świętych, wyjąwszy te, które mają własne psalmy i antyfony (por.
nr 218 i nn.).
63. Po psalmach, a przed czytaniami, odmawia się zazwyczaj werset. Stanowi on w modlitwie przejście od psalmodii do słuchania czytań.
64. Dwa są czytania: pierwsze jest wyjęte z Pisma św., a drugie zaczerpnięte z pism Ojców Kościoła lub innych autorów kościelnych, albo z hagiografii.
65. Po każdym z czytań odmawia się responsorium (por.
nr 169-172).
66. Czytania z Pisma św. są podane w okresach roku liturgicznego i tam należy ich szukać stosownie do wytycznych podanych w
nr 140-145. Jednakże w uroczystości i święta czytania te bierze się z tekstów własnych obchodu lub wspólnych.
67. Czytanie drugie wraz z responsorium znajduje się w Liturgii Godzin lub w tekstach do wyboru w lekcjonarzu, o którym jest mowa w
nr 161. Zazwyczaj jest to czytanie podane w tekstach okresu roku liturgicznego.
W uroczystości i święta ku czci świętych bierze się własne czytania hagiograficzne podane na dany dzień, a gdy go brak, należy je dobrać z Tekstów wspólnych o świętych. W dni, w które przypadają wspomnienia o świętych i które się obchodzi jako takie, bierze się również czytanie hagiograficzne zamiast czytania z dnia bieżącego (por.
nr 166 i
235).
68. W niedziele (poza okresem Wielkiego Postu), podczas oktawy Wielkanocy i Narodzenia Pańskiego oraz w uroczystości i święta po drugim czytaniu i responsorium odmawia się hymn Ciebie, Boże, chwalimy. Hymn ten opuszcza się we wspomnienia i dni powszednie. Ostatnią część hymnu, zaczynającą się od słów Zachowaj lud Twój, Panie..., aż do końca, można opuścić wedle uznania.
69. Godzinę Czytań kończy się modlitwą przypadającą na dany dzień, oraz przynajmniej we wspólnym odmawianiu aklamacją Błogosławmy Panu - Bogu niech będą dzięki.
IV. Wigilie
70. Wigilię paschalną obchodzi cały Kościół w sposób podany w odnośnych księgach liturgicznych. "Ta noc czuwania - mówi św. Augustyn - ma tak wielkie znaczenie, że nazwa wigilii do niej się przede wszystkim odnosi, chociaż dzieli ją ona z innymi tego rodzaju czuwaniami"
12. "Czuwamy tej nocy, w której Pan zmartwychwstał i w swoim ciele dał nam początek życia... nie znającego już śmierci i zaśnięcia; a gdy tak dłużej nieco czuwamy i wielbimy pieśniami Zmartwychwstałego, wraz z Nim i z Jego łaski będziemy królowali w życiu, które nie ma końca"
13.
71. W różnych Kościołach przyjął się zwyczaj rozpoczynania podobną wigilią rozmaitych uroczystości, a przede wszystkim Narodzenia Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego. Ten zwyczaj należy zachować i popierać zgodnie z tradycją danego Kościoła. Jeżeli gdzieniegdzie wprowadza się nocne czuwanie dla podkreślenia innych jeszcze uroczystości czy pielgrzymek, należy podczas tych wigilii stosować wytyczne dotyczące nabożeństw słowa Bożego.
72. Ojcowie Kościoła i pisarze kościelni często wzywali wiernych, zwłaszcza tych, którzy prowadzą życie kontemplacyjne, do nocnych czuwań, albowiem taka modlitwa jest wyrazem oczekiwania na przyjście Pana i do tego pobudza: "O północy rozległo się wołanie: Pan młody idzie, wyjdźcie mu na spotkanie" (Mt 25, 6); "Czuwajcie więc, bo nie wiecie, kiedy Pan domu przyjdzie: z wieczora czy o północy, czy o pianiu kogutów, czy rankiem. By niespodzianie przyszedłszy, nie zastał was śpiących" (Mk 13, 35-36). A zatem godni są pochwały ci, którzy Godzinę Czytań odprawiają jako modlitwę w ciągu nocy.
73. W obrządku rzymskim Godzina Czytań była zawsze dość krótka ze względu na tych zwłaszcza, co się oddają pracom apostolskim. Jednakże ci, którzy zgodnie z tradycją pragną przedłużyć wigilię niedzielną, uroczystości i świąt, mają zachować następujący porządek:
Najpierw odprawia się Godzinę Czytań, tak jak podano w Liturgii Godzin. Po czytaniach, a przed hymnem Ciebie, Boże, chwalimy, dodaje się pieśni umieszczone w tym celu w Dodatku do wspomnianej Liturgii Godzin. Następnie czyta się Ewangelię i wygłasza homilię, zależnie od okoliczności. Wtedy dopiero śpiewa się hymn Ciebie, Boże, chwalimy i odmawia modlitwę.
W uroczystości i święta Ewangelię bierze się z lekcjonarza mszalnego, a w niedziele ze zbioru czytań dotyczących tajemnicy paschalnej i umieszczonych w Dodatku do Liturgii Godzin.
V. Modlitwa przedpołudniowa, południowa i popołudniowa,
czyli Modlitwa w ciągu dnia
74. Zgodnie ze starodawną tradycją i wzorem Kościoła czasów apostolskich wierni zachowali pobożny zwyczaj modlenia się w różnych godzinach dnia, nawet wśród pracy. Powyższa tradycja przybrała z biegiem czasu różne formy wyrazu w obrzędach liturgicznych.
75. W praktyce liturgicznej tak Wschodu, jak i Zachodu zachowano Modlitwę przedpołudniową, południową i popołudniową, ponieważ z tymi zwłaszcza Godzinami wiąże się wspomnienie Męki Pana i początków głoszenia Ewangelii.
76. Sobór Watykański II postanowił zachować w oficjum chórowym te trzy Godziny mniejsze
14.
Ci, którzy prowadzą życie kontemplacyjne, mają zachować liturgiczny zwyczaj odprawiania tych modlitw, chyba że ich prawo partykularne postanawia inaczej. Odmawianie tych Godzin zaleca się także innym, a szczególnie tym, którzy odbywają rekolekcje lub uczestniczą w zebraniach duszpasterskich.
77. Poza chórem i z zachowaniem prawa partykularnego można odmówić tylko jedną z tych trzech Godzin, odpowiadającą danej porze dnia, aby w ten sposób zachować tradycję modlitwy w ciągu dnia i pośród pracy.
78. Układ tych trzech Godzin uwzględnia więc zarówno tych, którzy odmawiają tylko jedną modlitwę, jak i tych, co pragną odmówić wszystkie trzy albo są do tego obowiązani na mocy prawa.
79. Każdą z powyższych trzech Godzin rozpoczyna werset Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu oraz Chwała Ojcu... jak była i Alleluja (które opuszcza się w okresie Wielkiego Postu). Potem następuje hymn odpowiadający danej Godzinie, a po nim psalmodia, krótkie czytanie z wersetem, modlitwa na zakończenie oraz, przynajmniej w odmawianiu wspólnym, Błogosławmy Panu - Bogu niech będą dzięki.
80. Na poszczególne Godziny przewidziano hymny i modlitwy zmienne, aby zgodnie z tradycją odpowiadały porze dnia i we właściwy sposób zapewniły jego uświęcenie. Dlatego odmawiając tylko jedną z tych Godzin, należy dobrać odpowiednio te jej części.
Także krótkie czytania i modlitwy zmieniają się w zależności od dnia, okresu liturgicznego lub święta.
81. Podano psalmodię dwojakiego rodzaju: bieżącą i uzupełniającą. Pierwszej używa się w wypadku odmawiania jednej tylko Godziny. Odmawiając więcej niż jedną w pierwszej należy wziąć psalmy bieżące, w pozostałych psalmodię uzupełniającą.
82. Psalmodia bieżąca obejmuje trzy psalmy (lub trzy ich fragmenty, gdy psalmy są dłuższe) podane w psałterzu wraz z ich antyfonami, jeżeli we właściwym miejscu nie zaznaczono inaczej.
W uroczystości, w czasie Triduum paschalnego oraz w dni oktawy Wielkanocy odmawia się antyfony własne z trzema psalmami zaczerpniętymi z psalmodii dodatkowej, chyba że należy wziąć psalmy przewidziane na dany dzień. Jeżeli jakaś uroczystość przypada w niedzielę, należy wziąć psalmy z niedzieli I tygodnia.
83. Psalmodia uzupełniająca obejmuje po trzy psalmy wybrane zazwyczaj z tak zwanych "psalmów gradualnych".
VI. Modlitwa na zakończenie dnia
84. Ta Godzina jest ostatnią modlitwą dnia, odmawianą przed spoczynkiem nocnym, nawet i po północy, jeśli tak się zdarzy.
85. Modlitwa na zakończenie dnia rozpoczyna się, podobnie jak inne Godziny, wersetem Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu oraz Chwała Ojcu... jak była i Alleluja (opuszczanym w okresie Wielkiego Postu).
86. Jako zwyczaj godny pochwały zaleca się następnie dokonanie rachunku sumienia. Przy odmawianiu wspólnym odbywa się on w ciszy, albo włącza się go w akt pokuty według formularzy podanych w Mszale rzymskim.
87. Po rachunku sumienia następuje odpowiedni hymn.
88. Po I Nieszporach niedzieli odmawia się w Modlitwie na zakończenie dnia psalmy 4 i 134, a po II Nieszporach psalm 91.
W pozostałe dni dobrano psalmy mówiące o ufności w Panu i do niej pobudzające. Zamiast nich można odmówić psalmy z niedzieli, zwłaszcza wtedy, gdy pragnie się je odmówić z pamięci.
89. Po psalmodii następuje krótkie czytanie i od razu po nim responsorium
W ręce Twoje, Panie..., po czym odmawia się pieśń
Teraz, o Panie, pozwól odejść słudze swemu z antyfoną. Ta pieśń stanowi jakby szczytowy moment Modlitwy na zakończenie dnia.
90. Modlitwa kończąca tę Godzinę jest podana w psałterzu.
91. Po modlitwie dodaje się, również w odmawianiu prywatnym, błogosławieństwo Noc spokojną i koniec szczęśliwy...
92. Na koniec odmawia się jedną z antyfon ku czci Najświętszej Maryi Panny. W okresie wielkanocnym jest to zawsze antyfona
Królowo niebios... Konferencja episkopatu może zatwierdzić inne jeszcze antyfony oprócz tych, które są podane w Liturgii Godzin
15.
VII. Łączenie poszczególnych Godzin z Mszą św. lub między sobą
93. W niektórych wypadkach, uzależnionych od okoliczności, gdy oficjum odprawia się publicznie lub we wspólnocie, można połączyć jedną z Godzin ze Mszą św. Należy wtedy zachować przepisy podane niżej, a dana Godzina i Msza św. muszą odpowiadać temu samemu oficjum. Nie można jednak dopuścić, by to stanowiło przeszkodę w działalności duszpasterskiej, zwłaszcza w niedzielę.
94. Jeżeli Jutrznia, czy to w chórze, czy też odmawiana wspólnie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu tej Godziny, albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu, po którym następuje pozdrowienie wypowiadane przez celebransa. Pierwszy sposób jest wskazany zwłaszcza w dni powszednie, a drugi przede wszystkim w dni świąteczne. W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych.
Następnie odmawia się, jak zwykle, psalmy Jutrzni. Po nich, opuściwszy krótkie czytanie, akt pokuty, oraz gdy wynika to z okoliczności, Panie, zmiłuj się, odmawia się Chwała na wysokości Bogu, jeśli rubryki to przewidują. Potem celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św., po czym sprawuje się liturgię słowa.
Modlitwę powszechną odmawia się jak zazwyczaj we Mszy św. We Mszy porannej dni powszednich można jednak użyć w tym miejscu próśb z Jutrzni.
Po Komunii św. i towarzyszącym jej śpiewie wykonuje się pieśń Błogosławiony Pan, Bóg Izraela wraz z jego antyfoną. Następnie celebrans odmawia modlitwę po Komunii św. i kończy Mszę św. jak zazwyczaj.
95. Jeżeli Modlitwa w ciągu dnia (to znaczy przedpołudniowa, południowa lub popołudniowa, w zależności od pory dnia) odprawiana publicznie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., wtedy liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu danej Godziny (dotyczy to przede wszystkim dni powszednich), albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu oraz pozdrowienia wypowiadanego przez celebransa (szczególnie w dni świąteczne). W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych.
Potem odmawia się psalmy, a opuściwszy krótkie czytanie i akt pokuty, oraz ewentualnie Panie, zmiłuj się, odmawia się, jeżeli jest to przewidziane przez rubryki, Chwała na wysokości Bogu. Następnie celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św.
96. Nieszpory łączy się z Mszą św. podobnie jak Jutrznię, jeśli bezpośrednio ją poprzedzają. Jednakże I Nieszpory uroczystości i niedziel oraz świąt Pańskich przypadających w niedzielę można odprawiać dopiero po Mszy św. dnia poprzedzającego lub soboty.
97. Jeżeli Modlitwę w ciągu dnia (tzn. przedpołudniową, południową lub popołudniową) albo Nieszpory odmawia się po Mszy św., wtedy Mszę odprawia się jak zwykle aż do modlitwy po Komunii włącznie, a po niej następuje psalmodia danej Godziny. Jeżeli jest to Modlitwa w ciągu dnia, to po odmówieniu psalmów opuszcza się krótkie czytanie i odmawia się bezpośrednio modlitwę, a po niej następuje rozesłanie wiernych tak jak we Mszy św. W Nieszporach zaś po psalmodii opuszcza się czytanie i od razu po niej odmawia się pieśń Wielbi dusza moja Pana wraz z antyfoną. Opuszcza się prośby i Ojcze nasz, a odmawia się modlitwę końcową i udziela wiernym błogosławieństwa.
98. Z wyjątkiem nocy Narodzenia Pańskiego nie łączy się z zasady Godziny Czytań z Mszą św, gdyż ta ostatnia ma własny cykl czytań, odrębny od oficjum, i należy go zachować. W całkiem wyjątkowych i jednorazowych wypadkach takiego połączenia, po drugim czytaniu tej Godziny i odmówieniu responsorium, opuszcza się resztę, a Mszę św. rozpoczyna, gdy to rubryki przewidują, hymn Chwała na wysokości Bogu, w przeciwnym zaś razie modlitwa.
99. Jeżeli Godzina Czytań poprzedza bezpośrednio inną Godzinę, wtedy na początku oficjum można odmówić hymn odpowiadający tej drugiej Godzinie. Po czytaniach opuszcza się modlitwę i zakończenie, a w następującej po nich Godzinie pomija się werset wprowadzający i Chwała Ojcu.